Hoe stimuleer je een positief zelfbeeld bij je kind?
Spiegeltje spiegeltje aan de wand..
Uiteindelijk willen we allemaal graag dat onze kinderen uitgroeien tot zelfverzekerde, gelukkige en gezonde volwassenen toch?! En een positief zelfbeeld is natuurlijk iets wat daar aan kan bijdragen. Maar in hoeverre heb je daar als ouders invloed op?
Dé gouden tips
Waarschijnlijk heb je vast wel eens wat tips voorbij zien komen over
– dat je bijvoorbeeld tijdens het geven van complimentjes concreet benoemd wát je kind doet (wat goed dat je zelf je schoenen aan probeert te doen!)
– dat je moet focussen op het proces i.p.v. het resultaat (wat knap dat je zo lang gewerkt hebt aan het oplossen van die puzzel!)
– en dat je je kind helpt bij het bewustwording (wat vind je ervan dat je je nu helemaal zelf hebt aangekleed?).
Allemaal super goed en bevorderend voor het zelfbeeld hoor!
Maar… in de praktijk (en uit bergen wetenschappelijk onderzoek) blijkt dat kinderen VEEL meer leren en oppikken door te spiegelen dan uit bijvoorbeeld informatie die ze verteld wordt.
Wat je DOET is voor je kind vele malen belangrijker dan wat je ZEGT. En als we het hebben over zelfbeeld, gaat dat dus niet alleen om acties en daden rondom je kind, maar misschien nog wel meer om jouw eigen zelfbeeld.
Maar hoe werkt dat nou precies, dat spiegelen?
Ik kan me goed voorstellen dat je in de eerste instantie bij het woord ‘spiegelen’ denkt “jemig, wat is dat nou weer voor zweverig gewauwel?!”. Maar spiegelen is wel degelijk een wetenschappelijk onderbouwd proces in de hersenen.
We danken deze eigenschap aan onze – speciaal daarvoor ontwikkelde – zenuwcellen; de spiegelneuronen. Wij mensen (en een heleboel dieren, denk bijvoorbeeld aan apen) zijn sociale wezens die voor hun voortbestaan afhankelijk zijn van anderen. Spiegelneuronen zijn daarom letterlijk van levensbelang. Iedereen heeft ze! Dankzij spiegelneuronen wordt het mogelijk om van elkaar te leren, stemmen we af op de ander en worden we in staat gesteld om samen te werken.
Spiegelneuronen worden zowel geactiveerd wanneer je zelf een actie uitvoert, als wanneer je waarneemt dat dit bij iemand anders gebeurt. Denk maar aan die ‘Lachen Om Homevideo’s’ van vroeger waarbij je zag dat een puber met zijn skateboard van een trapleuning wil glijden maar vervolgens met ‘zijn zaakje’ op de reling naar beneden glijdt. Of je nu man of vrouw bent; je krimpt ineen, duwt waarschijnlijk je benen even wat steviger tegen elkaar aan ‘om de klap op te vangen’ terwijl je eigenlijk gewoon lekker onderuitgezakt op de bank zit. Zo zijn onze spiegelneuronen continu aan het werk, ook in het dagelijkse leven. Ze vormen hét belangrijkste onderdeel bij de ontwikkeling van bijvoorbeeld empathie.
Actie – reactie
Stel, je loopt in een drukke winkelstraat met je kind naast je en je ziet vlak voor je een jongetje in een schattig kort broekje naast zijn moeder lopen. Het jongetje struikelt over een putdeksel en valt met blote knietjes op de straat. Dikke kans dat je onmiddellijk de hand van je eigen kind vast pakt met een steen in je maag. Er schiet een gevoel door je heen alsof het je eigen kind overkomt. Al deze acties vinden plaats in een fractie van een seconde zonder dat je er bewust over nadenkt.
Uit onderzoek(1) blijkt namelijk dat we veel acties die we zien gebeuren niet zozeer benaderen door logisch na te denken, maar vanuit instant gevoel. Als je ziet dat iemand zich pijn doet, worden onmiddellijk jouw spiegelneuronen die geassocieerd zijn met pijn geactiveerd. Dit heeft onmiddellijk effect op jouw gevoel en dus uiteindelijk ook jouw gedrag.
Daarnaast blijkt uit onderzoek dat dit niet alleen geldt voor acties, maar ook voor gezichtsuitdrukkingen. Het blijkt dat het niet uit maakt of je zelf een gezichtsuitdrukking laat zien of dat je die bij iemand anders ziet; dezelfde hersengebieden worden geactiveerd die hetzelfde gevoel triggeren wat samengaat met die gezichtsuitdrukking. Daarom hamer ik altijd zo op hoe het zien van emoties ook emoties oproept. Hoe actiever je spiegelneuronen zijn, hoe gevoeliger je hiervoor bent.
Voordoen, samendoen, zelf doen
Spiegelneuronen zijn ontzettend belangrijk tijdens het leer- en ontwikkelproces van jouw kind.
Kinderen leren immers het snelste door het principe van voordoen, samendoen, zelf doen. Dit geldt voor het leren bouwen van een toren tot leren schrijven en dus zeker ook voor de sociaal- emotionele ontwikkeling.
Lange tijd werd gedacht dat mensen (en kinderen) met autisme geen spiegelneuronen hadden, maar dit blijkt niet waar te zijn. Wat wel het geval is, is dat er een variatie zit in de snelheid waarmee deze spiegelneuronen zich ontwikkelen. En dat bij bijvoorbeeld kinderen met een autisme spectrum stoornis deze ontwikkeling vertraagd plaats vindt.
De impact op zelfbeeld
Maar even terug naar dat zelfbeeld; die spiegelneuronen zijn dus continu bezig om gevoelens van anderen te peilen. Dit geldt ook voor je kind. Je kind VOELT jouw gezichtsuitdrukking. Je kind VOELT jouw woede wanneer jij geïrriteerd bent omdat je voor de zoveelste keer iets moet herhalen. En ook impliciet spiegelt je kind jou (en alle andere mensen) in het dagelijkse leven.
Om je kind te helpen bij het ontwikkelen van een positief zelfbeeld is het dus vele malen belangrijker dat je ook werkt aan je eigen zelfbeeld. Wees je dus niet alleen bewust dat je doet wat je zegt, maar ook dat je VOELT wat je zegt. Bij het aanpakken van de uitdagingen waar jij in de opvoeding tegenaan loopt, komt dan ook altijd gegarandeerd een flinke portie zelfontwikkeling en mindsettraining kijken.
Want zeg eens eerlijk, komt jouw eigen zelfbeeld overeen met het zelfbeeld wat jij je kind gunt?