Tijdsbesef bij kinderen

Het Besef van Tijd

Deze situatie komt je misschien bekend voor: jullie hebben nog 5 minuten voordat jullie op de fiets naar school moeten. Je hebt heel pedagogisch van tevoren aangegeven hoe laat jullie weg zouden gaan. Toch maakt je kind geen aanstalten om zich te haasten. Integendeel, je kind neemt alle tijd van de wereld om zich klaar te maken. Dit is vast geen nieuwe informatie: kinderen zijn over het algemeen niet erg vaardig wanneer het gaat om inschatten van tijd. Het beseffen van tijd en tijdsduur is iets wat over de tijd ontwikkeld, maar wat mogen we van onze kinderen verwachten? En hoe kunnen we het besef van tijd helpen te ontwikkelen?

Tijdsbesef is een vaardigheid

Het is goed om te realiseren dat kinderen het gehele concept van tijd vanaf nul moeten leren. Het gevoel van tijd is niet iets wat ons van nature in ons zit. Onze verre voorouders hadden nog geen smartwatch tot hun beschikking en bewogen mee op de dagen en seizoenen. Ook nu nog hebben culturen verschillende vormen van tijd. Dit moeten kinderen allemaal nog leren. 

Hierbij zijn het lezen van tijd en het gevoel van tijd twee compleet andere takken van sport. Hoewel de klok kan aangeven dat er 30 minuten zijn verstreken, kunnen 30 minuten soms aanvoelen als drie uur of drie minuten. Wij als volwassenen zijn bekend met dit concept en kunnen inmiddels ongeveer inschatten hoeveel tijd er is verstreken. Kinderen kunnen deze inschatting veelal nog niet maken. Zij varen veelal op hun eigen beleving van tijd en geef hen eens ongelijk! Hoe heerlijk is het om te leven zonder agenda, wekkers en planningen. Menig volwassenen kan iets leren van deze ongehaaste, mindfull houding. 

De ontwikkeling van tijdsbesef

Natuurlijk is het gebrek aan tijdbesef niet erg praktisch, maar wees gerust: het tijdsgevoel van je kind zal zich vanzelf ontwikkelen. Hoe ziet die ontwikkeling eruit? 

Voor 4 Jonge kinderen hebben eigenlijk nog weinig tijdsbesef. Hierin zijn kinderen vooral afhankelijk van hun omgeving om hen structuur te bieden in het verloop van de dag. 

4 jaar Kleuters leven vaak in het moment. Ze leven veelal per dag en relateren tijd aan hun dagelijkse ritme, zoals ontbijt, avondeten en slapen. Vandaar dat opmerkingen als: “Nog één nachtje slapen.” helpend zijn voor kleuter.   

5 jaar Op school wordt er gesproken over seizoenen en termen als vandaag, morgen en gisteren. Deze begrippen beginnen op deze leeftijd meer betekenis te krijgen. 

6 jaar Vanaf deze leeftijd beginnen kinderen op school met analoog klokkijken. Dit zal in het begin vooral gaan om halve uren en hele uren. Ook krijgen kinderen op deze leeftijd meer inzicht in de volgorde van dagen, maanden en seizoenen. Deze termen zijn echter nog vrij abstract en weinig betekenisvol voor kinderen van 6 jaar. 

10 jaar In groep 6 & 7 kunnen veel kinderen klokkijken. Ook zijn abstracte termen als tien over half aan kinderen geïntroduceerd. Dit zorgt er vaak voor dat de klok meer betekenis voor kinderen krijgt. Op deze wijze krijgen kinderen vaak door dat de klok in hun rekenboek verhouding houdt met een tijd die verstrijkt.  

Tijdsbesef stimuleren

Hoe kun je het tijdbesef van jouw kind stimuleren? Er zijn verschillende manieren om je kind meer bewust te maken van tijd die verstrijkt. Hierbij kan het bij jonge kinderen bijvoorbeeld helpen om vaker activiteiten in chronologische volgorde te benoemen. “Ik ga eerst eten maken en kom je daarna halen voor je middagdutje.” Ook vinden kinderen het vaak geweldig om een horloge te hebben. Verwacht hier niet dat ze direct kunnen klokkijken. Wel kan het een speelse manier zijn om kinderen bewust te maken van het feit dat tijd verstrijkt. Als kinderen wat ouder zijn, kan een weekkalender of een dagplanner je kind helpen om inzicht te geven in tijd. Hierbij is het goed om woorden als straks, vandaag en morgen zo duidelijk mogelijk aan je kind aan te legen. Ook kan een visuele timer je kind helpen om abstracte termen als vijf minuten (Wat zijn nu eigenlijk vijf minuten?) inzichtelijk te maken. 

Learn by play

Welke strategie je ook kiest, kinderen leren vaak het beste op een speelse manier. Probeer daarom het aanleren van tijdsbesef zo positief mogelijk te maken. Bijvoorbeeld door middel van een race wie als eerste klaar is, of maak er juist een samenwerking van waarbij kinderen elkaar helpen om op tijd klaar te zijn. Ieder kind leert in zijn eigen tijd over tijd. Dit zal wellicht wat trager verlopen dan volwassenen graag zouden zien. Sommige kinderen zijn wat eerder en andere wat later. Je zult zien dat ieder kind uiteindelijk een gevoel voor tijd ontwikkeld.