Hoe overleef ik, als ouder, de eerste schooldag?

Heerlijk zo’n vakantie! Even lekker relaxen, geen wekkers en wat later naar bed. Toch komt er altijd weer een einde aan de zomervakantie. Sommige ouders zullen naar de eerste schooldag uitkijken, anderen zullen het moeilijk hebben met het feit dat ze minder tijd met hun kinderen zullen doorbrengen. Toch zullen veel ouders het erover eens zijn dat zo’n eerste schooldag altijd veel emoties met zich meebrengt en dat deze dag elk jaar weer om veel omschakelvermogen vraagt. Het is niet ongewoon dat kinderen van de één op de andere dag opeens meer brutaal worden of woedeaanvallen laten zien wanneer ze weer voor het eerst naar school gaan. Hoe overleef je, als ouder, zo’n eerste schoolperiode?

Waar komen die gedragsveranderingen nu vandaan?

Om deze vraag te beantwoorden is het goed om je te verplaatsen in de beleving van een kind. Wanneer wij als volwassenen te horen krijgen dat we van baan gaan wisselen, is dit ongetwijfeld een spannende periode. Toch kunnen wij ongeveer inschatten welke activiteiten we zullen ondernemen, hoe de omgeving eruit zal zien of hoe onze nieuwe collega’s ons zullen aanspreken. We hebben een bonk aan eerdere ervaringen om de situatie te kunnen schetsen en mochten er onduidelijkheden zijn, weten we ongetwijfeld de weg om onze vragen te stellen.

Kinderen hebben nog weinig eerdere ervaringen en zullen het moeilijk vinden om in te schatten hoe zo’n eerste schooldag eruit zal zien, waardoor de situatie erg onzeker en onveilig kan voelen. Ook zijn kinderen nog lang niet altijd in staat om hun gevoelens onder woorden te brengen, waardoor ze hun spanning bijvoorbeeld kunnen uiten in woede.

Daarbij komt dat veel kinderen zekerheid halen uit voorspelbaarheid. Duidelijke regels, een vast dagritme, het zijn zaken die veiligheid bieden in een wereld die onvoorspelbaar en onoverzichtelijk kan zijn. Als dit ritme opeens verandert, kan dit onveilig voelen. Kinderen zullen hierdoor langer de tijd nodig hebben om zich aan te passen. Het klinkt bijna logisch dat je als kind even ontaard bent wanneer school weer begint.

Wat kun je als ouder doen om je kind te helpen bij de eerste schooldag?

Gelukkig zijn wij volwassen er om kinderen te leren om met nieuwe situaties om te gaan en kun je als ouder je kind helpen om door de eerste schooldag heen te komen.

Ten eerste is het belangrijk om structuur en duidelijkheid te bieden. Soms kan het verleidelijk zijn om de eerste schoolweken nog in relaxmodus te blijven, maar wanneer je kind boosheid of ander opvallend gedrag laat zien, kan het beter zijn om direct in het gareel te komen. Soms kan een vast schema aanhouden wat onnatuurlijk voelen, maar bedenk je dat hoe meer duidelijkheid je thuis kan scheppen, hoe meer veilig dit voor je kind zal voelen. Hou een vast dagschema aan, wat je eventueel in pictogrammen of in een schema visueel kunt maken. Verder kan het helpend zijn om vaste regels aan te houden in huis en deze nogmaals te herhalen. Wat wordt er wél van je kind verwacht? En wat mag niet? Bespreek wat gebeurt er als je kind iets (niet) doet? Laat de dagindeling en basisregels voor iedereen in het gezin duidelijk zijn, zodat er weinig ruimte is voor discussie.

Help bij het verhelderen

Hiernaast is het belangrijk om na te gaan welke onduidelijkheden er in het hoofd van je kind rondspoken. Laat je kind hier bijvoorbeeld alle vragen stellen die hij heeft over het nieuwe schooljaar heeft en schrijf of teken deze samen op. Bedenk dat dit veel verder kan gaan dan “In welk groepje zit ik?”, maar dat vragen als: “Komt Sinterklaas dit jaar op school? Wat heeft de juf aan de eerste schooldag?” of “Wat krijg ik mee in mijn broodtrommel?” ook groot voor je kind kunnen zijn. Probeer als volwassene, misschien in samenspraak met de leerkracht, zoveel mogelijk te verhelderen. Leg hierbij ook uit dat je sommige dingen nog niet weet en probeer geen zaken te verzinnen. Kinderen zullen ook moeten leren dat sommige zaken niet voorspelbaar zijn.

Ook kan het fijn zijn om samen met je kind te bekijken welke emoties het kind ervaart. Afhankelijk van de leeftijd, kan dit best een lastige opgave voor kinderen zijn. Begin daarom simpel. Teken de vier basisemoties op een vel papier (blij, boos, verdrietig en bang) en laat je kind op een rustig moment aanwijzen welke emoties hij heeft gevoeld vandaag en vraag naar de situatie waarin de emotie is voorgekomen. Dit zal je kind leren om bij zijn gevoelens stil te staan en deze te leren uiten. De situaties hoeven niet altijd opgelost te worden. Het gaat hier vooral om het uiten. Je zal zien dat kinderen steeds meer zullen leren om het op eigen initiatief over gevoelens te hebben en dat zij steeds meer compliceerde gevoelens als zenuwen of schaamte zullen herkennen en benoemen.

Tot slot:

Let it be. Soms is het goed om het advies van de Beatles op te volgen en de situatie even te laten. Hoewel je als ouder je kind natuurlijk kan helpen tijdens deze spannende periode, kun je nou eenmaal niet alles voor hen uit de weg halen. Kinderen zullen nu eenmaal nog jaren een eerste schoolweek meemaken. Bedenk dat kinderen vaak na een aantal weken weer wennen en dat de heftige periode in de eerste schoolweken ook weer ophoudt. Je zult zien dat kinderen steeds meer ervaringen opdoen en, net zoals hun ouders, op een gegeven moment zelf in staat zijn om zich op een nieuwe situatie voor te bereiden.